Amalgam dolgu uygulamalarının günümüzde yerini beyaz dolgulara bırakmasından ötürü bazı hastalar var olan amalgam dolgularını söktürmek istemektedir. Amalgamın içerdiği civanın sağlığa zararlı olabileceği görüşü ve amalgamın bazı hastalarda alerjiye yol açma durumu, kişileri var olan amalgam dolgularını söktürme eğilimine yöneltti.

Ancak amalgam sökülürken açığa çıkacak olan civanın da zararlı etkilerinin olabileceği görüşü hastaları amalgam dolgu sökümü konusunda ikilemde bırakmıştır. Civanın dikkat edilmesi gereken bir madde olduğu kesin ancak amalgamın da amalgam dolgu sökümünün de riskleri hala somut verilerle kanıtlanmış değildir. Bu nedenle hasta, duyduğu rahatsızlığa göre seçimini yapmalıdır.

İçindekiler

Amalgam Sökümü Nedir?

Amalgam, gümüş, bakır, çinko, kalay gibi metal tozlar ile civanın karışımından oluşan özel bir yapıdır. Uzun yıllar diş hekimliğinde dolgu materyali olarak kullanılmıştır. Ancak günümüzde içerdiği civadan ötürü tercih edilmemektedir. Beyaz dolgu dediğimiz kompozit dolgular günümüzde amalgam dolguların yerini tamamen doldurmayı başarmıştır. Beyaz dolgular amalgam dolgulara göre hem daha sağlıklı hem de daha estetik bir görünümdedirler.

Amalgam Dolgular Sökülmeli mi?

Kırılmış ve çürük oluşmuş amalgam dolgular sökülebilir. İçerdiği çivadan ötürü bu tip aşınmalara rağmen ağızda kalmaya devam etmesi özellikle ağzında çok sayıda amalgam dolgusu olan hastalarda, bazı sistemik hastalıklara sebebiyet verebilmektedir. Baş ağrıları, tiroid problemlemleri, alerji, parkinson bunlardan bazılarıdır. Bu rahatsızlıklar amalgam dolgunun içerdiği serbest civa miktarı ve civanın ağız ortamına geçmesine bağlı olarak meydana gelmektedir.

Söküm sırasında açığa çıkan civadan olumsuz etkilenmemek için diş hekimi tarafından bazı önlemler alındığı takdirde amalgam dolgular sökülebilir. Ancak kişi hamileyse, amalgam dolgunun sökülmesi için gebeliğin ve emzirmenin bitimi beklenmelidir. Açığa çıkacak civanın toksit etkisinden ötürü hamilelere ve emziren annelere amalgam sökümü yapılmaz. 

Amalgam Savaşları

Amalgam diş hekimliğinde ilk defa 7.yy.da Çinliler tarafından kullanılmış, 1970’li yıllara kadar yapılan restorasyonların %75’ini oluşturmuştur. Amalgam dolgu yıllarca üzerinde çok tartışmalar yaşanan, tamamlayıcı tıp hekimleri tarafından kesinlikle reddedilen fakat ekonomik ömrünün uzun olması dolayısıyla konvansiyonel tıp tarafından savunulan bir dolgudur.

  • Amerikan Diş hekimleri Birliği 1845 yılında üyelerinin amalgam kullanımını yasaklamış fakat yasağı 1856’da geri çekmiş ve 1.Amalgam Savaşını başlatmıştır.  Amalgam dolguların güvenliği üzerine kamusal endişeler o zamandan beri periyodik olarak tekrarlanmıştır. 1991’de American Dental Association’ın düzenlediği ankette, katılanların yarısından fazlasının amalgam dolgunun sağlık sorunlarına neden olabileceğine inandığı, dolgularını söktürmeyi düşündüğü veya zaten söktürdüğü görülmüştür. 
  • Federal Almanya Halk Sağlığı Ofisi 1987’den başlayarak, özellikle hamile kadınlar, çocuklar ve böbrek hastalığı olan kişilerde amalgam kullanımına karşı bir dizi öneri yayınlamıştır. 
  • İsveç’te 1988’de sağlık kurulu tarafından yayınlanan rapora göre amalgam, toksikolojik acıdan uygun olmayan bir diş dolgu malzemesi olarak kabul edilmiştir. Rapora göre, hamile kadınların tedavisinde amalgam dolgudan mümkün olduğunca kaçınılmalı ve amalgam kullanımı kademeli olarak azaltılmalıdır. 
  • İsveç, 1 Temmuz 1995 tarihinden itibaren amalgamın yirmi yaşın altındaki hastalar için kullanılmasına izin vermemektedir. En son rapor 1998’de yayınlanmıştır. Bu raporda İsveç Hükûmeti, amalgamı yasaklamayı amaçlamıştır. Hükûmet, 1999 yılı bütçe önerisinde bunu ilan etmiş, 2001’de amalgam kullanımını yasaklamak için harekete geçmiş fakat AB yönetmelikleri ve imzalanmış olan anlaşmalar bunun gerçekleşmesini engellemiştir. Bununla birlikte birçok ilce meclisi, çocuklar ve ergenler için amalgamsız diş bakımını kabul etmiştir. İsveç sağlık sigortası, diş tedavisini içermektedir.
  • Finlandiya’da 1993’un başında, Refah ve Sağlık için Ulusal Araştırma ve Geliştirme Merkezi (STAKES), diş hekimlerine, amalgamın kullanılmasının çevresel nedenlerle azaltılması gerektiğini tavsiye etmiştir.
  • Norveç 1999 yılında Sağlık Bakanlığının Çevre Tehlikeli Maddeler Başkanlığı, amalgam dolgular icin bir Eylem Planı yayınlamıştır. Buna göre, amalgam kullanımı yasaklanmayacak fakat diş hekimleri kullanımın azaltılması için teşvik edilecektir. Semptomsuz bireylerde amalgam dolgunun çıkarılması tavsiye edilmemiş fakat dolgu yapılırken diş hekiminin ancak hasta amalgam dolguyu özel olarak isterse kabul etmesi şartıyla amalgam dolgudan başka bir dolgu yapmasını tavsiye etmiştir. Amalgam dolgunun immunolojik ve nörolojik sorunlar oluşturduğunun kanıtı olmadığı, fakat cıvanın bu sorunlara neden olduğu kabul edilmiştir.  
  • Danimarka’da 1994 yılında amalgam icin cıva satışı yasaklanmıştır. 
  • 2003 yılında cıkan bir yasa ile New York’ta kapsül olmayan amalgam (dolayısıyla elementer cıvanın) kullanımı yasaklanmıştır. Dişhekimleri için; cıva, amalgam artıkları, boş kapsülleri, amalgam dolgusu olan çekilmiş dişleri saklama, diğer tıbbi atıklarla karıştırmama ve geri donuşum için ilgili merkezlere gönderme zorunluluğu getirilmiştir. Amerika Dişhekimleri Birliği (ADA), amalgam atık yönetimine ilişkin bir uygulama planı (Best Management Practices for Amalgam Waste, BMPs) düzenlemiştir (32) Buna göre; ISO11432 standartları (33) ile (13) uyumlu amalgam ayırıcılar kullanılmalı, vakumlu 2 toplama, temizleme ve kontrol sistemleri ile amalgam artıklarının toplanması ve geri dönüşüme alınması sağlanmalıdır.
  • FDI (Dünya Diş hekimleri Federasyonu) tarafından cıvaya ilişkin, detayları aşağıda özetlenen Minimata Sözleşmesi oluşturulmuştur (34). Bu sözleşme Ekim 2013 itibariyle imzaya açılmıştır, cıva içeren ürünlerin kontrolü ve kullanımının azaltılmasına yöneliktir. Sözleşme sadece FDI değil, aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Diş hekimliği Araştırmaları Birliği (IADR) ve Uluslararası Diş hekimliği Firmaları (International Dental Manufacturers-IDM) tarafından da desteklenmektedir. 1 Kasım 2013 itibariyle yaklaşık 100 ülke sözleşmeyi imzalamıştır. Cıva- içeren ürünlere, Sözleşme metni 4, paragraf 3 ve Ek A’da yer verilmiştir. Sözleşme 2020 yılına kadar amalgam hariç cıva içeren tüm ürünlerin kullanımının ortadan kaldırılmasını hedeflemektedir.
  •  

Minamata Sözleşmesi, Bölüm II: Madde 4, Paragraf 3, Ek A’ya Bağlı Ürünler: Civa içeren ürünler: Dental amalgam Hakkındaki Hükümler

(i) Diş çürüklerini önlemek ve sağlığını korumayı amaçlayan milli hedeflerin belirlenmesi ve böylece restorasyon ihtiyacının en aza indirilmesi
(ii) Cıva kullanımının en aza indirmeyi amaçlayan milli hedeflerinin belirlenmesi
(iii) Restorasyon için klinik olarak etkili, cıva içermeyen, uygun- fiyatlı alternatif materyal kullanımını teşvik
(iv) Cıva içermeyen kaliteli malzemelerin araştırılması ve geliştirilmesi için teşvik
(v) Meslek örgütleri ve diş hekimliği fakültelerini teşvik, cıva içermeyen alternatif restoratif materyaller ve iyi uygulamalar/ kalite yönetimi konusunda eğitim
(vi) Caydırıcı sigorta poliçeleri ve programlar
(vii) Cıva içermeyen, alternatif restorasyonlar lehine sigorta politikaları ve programlarını teşvik
(viii) Amalgam kullanımını kapsüllü form kullanımı ile kısıtlama
(ix) Diş hekimliği kurumlarında iyi çevresel uygulamaların teşviki, su ve topraktaki cıva bileşenlerine ilişkin bültenler tedavi için minimal invaziv bir yaklaşım benimsenmesi
(v) Meslek örgütleri ve diş hekimliği fakültelerini teşvik, cıva içermeyen alternatif restoratif materyaller ve iyi uygulamalar/ kalite yönetimi konusunda eğitim
(vi) Caydırıcı sigorta poliçeleri ve programlar
(vii) Cıva içermeyen, alternatif restorasyonlar lehine sigorta politikaları ve programlarını teşvik
(viii) Amalgam kullanımını kapsüllü form kullanımı ile kısıtlama
(ix) Diş hekimliği kurumlarında iyi çevresel uygulamaların teşviki, su ve topraktaki cıva bileşenlerine ilişkin bültenler tedavi için minimal invaziv bir yaklaşım benimsenmesi

Dental amalgam atık yönetimi ve geri dönüşümü ile ilgili pek çok ülkede düzenlemeler söz konusudur.

Amalgam Dolgular Nasıl Sökülmelidir?

  • Amalgam dolguları korunmasız olarak sökmek son derece zararlıdır. 
  • Şayet amalgam dolgu sökülecek ise bunu SMART PROTOKOLÜ(36) kurallarına dikkat ederek yapmak gerekir.
  • SMART protokolüne uyulsa bile bazı güçlü semptomları olan hastalarda amalgam dolgu sökülmeden önce muhakkak bedendeki toksin yükü azaltılmalı ve dolgu sökümüne eş zamanlı yapılacak olan şelasyon için beden uygun duruma getirilmelidir. 


Kaynaklar

  1. Pehlivan M., Pehlivan E. Ve Özler M.A. İnsan Sağlığı Üzerine Civa Ve Civa Bileşiklerinin Etkisi, Çevre Derg. ; 1993 : 8 : 33-35
  2. Hans Nolte, The Pathogenic Multi-potency of Mercury, MD Biological Therapy, Journal of Natural Medicine, Vol. VI, No. 3, June 1988)
  3. Willershausen-Zönnchen B, Zimmermann M, Defregger A, Et Al. Mercury Concentration İn The Mouth Mucosa Of Patients With Amalgam Fillings. Dtsch Med Wochenschr. 1992;117(46):1743-7.
  4. Martı Akgün Ö., Akgün H. Amalgam Dolguların İnsan Dokuları Üzerindeki Etkileri. Türk Aile Hek Derg. 2012;16(2):83-6.
  5. Woods J.S., Martin M.D., Leroux B.G., The Contribution Of Dental AmalgamTo Mercury Excretion İn Children. Environ Health Perspect. 2007;-115(10): 1527–1531.
  6. Batur Y.B., Haznedaroğlu F., Aroğuz A.Z., Özer K. Çiğneme Fonksiyonuna Giren Amalgam Dolgulu Dişlerden Ve Retrograd Amalgam Dolgulardan Kan Ve İdrara Civa Geçişinin İncelenmesi. İ. Ü.Diş Hek. Fak. Derg. 2012; 46: 3: 43-54.
  7. Rathore M., Singh A. Ve Vandana A.P. The Dental Amalgam Toxicity Fear: A Myth Or Actuality. Toxicol Int. 2012; 19(2): 81–88.
  8. Araz K., Amalgamların Dokularda Meydana Getirdiği Değişikliklerin Histolojik Ve Sitolojik Tetkikleri, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara 1970:45
  9. Richardson, GM. Assessment of mercury exposure and risks from dental amalgam. Final report. Medical Devices Bureau, Environmental Health Directorate, Health Canada, Ottawa, Ontario, Canada, Aug. 18, 1995, pp. 1-109.
  10. Takahashi Y., Tsuruta S., Arimoto M. Et Al. Placental Transfer Of Mercury İn Pregnant Rats Which Received Dental Amalgam Restorations. Toxicology Derg., 2003; 185:23–33
  11. Schmid K, Sassen A, Staudenmaier R, Et Al. Mercuric Dichloride İnduces DNA Damage İn Human Salivary Gland Tissue Cells And Lymphocytes. Arch Toxicol. 2007;81(11):759-67.
  12. Summers AO, Wireman J, Vimy MJ, Lorscheider FL, Marshall B, Levy SB: Mercury released from dental “silver” fillings provokes an increase in mercury- and antibiotic-resistant bacteria in oral and intestinal floras of primates. Antimicrob Agents Chemother 1993, 37:825-834
  13. Wireman J, Liebert CA, Smith T, Summers AO: Association of mercury resistance with antibiotic resistance in the gram-negative fecal bacteria of primates. Appl Environ Microbiol 1997, 63:4494-4503
  14. Hahn LJ, Kloiber R, Leininger RW, Vimy M, Lorscheider FL: Whole-body imaging of the distribution of mercury released from dental fillings into monkey tissues. FASEB Journal 1990, 4:3256-3260
  15. Hahn LJ, Kloiber R, Vimy MJ, Takahashi Y, Lorscheider FL: Dental “silver” tooth fillings: a source of mercury exposure revealed by whole-body image scan and tissue analysis. FASEB Journal 1989, 3:2641-2646.
  16. Balcı O., Amalgam Toksikoloji Ve Kadın Sağlığı Üzerine Etkileri, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları Ve Tedavisi ABD, İzmir 2003:20
  17. Oskay A., Civanın Diş Hekimliğindeki Yeri Ve Toksik Etkileri, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Halk Sağlığı ABD, İzmir 2012: 45
  18. Şen A.E. Amalgam Toksikolojisi Ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri, Bitirme Tezi, Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları Ve Tedavisi ABD., İzmir 2012:35
  19. Pehlivan M., Pehlivan E. Ve Özler M.A. İnsan Sağlığı Üzerine Civa Ve Civa Bileşiklerinin Etkisi, Çevre Derg. ; 1993 : 8 : 33-35
  20. Tiritoğlu M., Köprülü H., Soyal A., Alpaslan G. Preklinik Öğrencilerinde Amalgam Dolgu Çalışmaları Öncesinde Ve Sonrasında Kandaki (EritrositVe Plazmada) Civa Düzeylerinin Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi İle İncelenmesi. G.Ü. Dişhek. Fak. Der.1992;9(2) :81-90.
  21. Erkekoğlu P.,Kadıoğlu E. Civa Zehirlenmesi Ve Tedavisi.Toksikoloji Bülteni. 2013;37:6-9
  22. Şen A.E. Amalgam Toksikolojisi Ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri, Bitirme Tezi, Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları Ve Tedavisi ABD., İzmir 2012:35
  23. Akcan A.B., Dursun. O. Civa Zehirlenmeleri. Güncel Pediatri Dergisi. 2008; 6: 72-5.
  24. Akcan A.B., Dursun. O. Civa Zehirlenmeleri. Güncel Pediatri Dergisi. 2008; 6: 72-5.
  25. Park J.D., Zheng W. Human Exposure And Health Effects Of Inorganıc And Elemental Mercury. J Prev Med Public Health. 2012; 45(6): 344–52.
  26. Pehlivan M., Pehlivan E. Ve Özler M.A. İnsan Sağlığı Üzerine Civa Ve Civa Bileşiklerinin Etkisi, Çevre Derg. ; 1993 : 8 : 33-35
  27. Kidd P. Glutathione: Systemic protectant against oxidative and free radical damage. Altern Med Rev 1997;2:155-176.
  28. Nylander M, Friberg L, Lind B. Mercury concentrations in the human brain and kidneys in relation to exposure from dental amalgam fillings. Swed Dent.J 1987;11:179-187
  29. B A Dye, S E Schober, C F Dillon, R L Jones, C Fryar, M McDowell, T H Sinks, Urinary mercury concentrations associated with dental restorations in adult women aged 16–49 years: United States, 1999–2000 Occup Environ Med 2005;62:368–375. doi: 10.1136/oem.2004.016832 .
  30. Galic Nada, Prpic-Mehi´ ci Goranka Prester Ljerka, Blanuša Maja, Krnic´Žarka, Ferenciˇ c Željko, Dental Amalgam Mercury Exposure inRats, Biometals, September 1999, Volume 12,Issue 3 , pp 227–231
  31. Erkekoğlu P.,Kadıoğlu E. Civa Zehirlenmesi Ve Tedavisi.Toksikoloji Bülteni. 2013;37:6-9.
  32. http://www.ada.org/en/member-center/oral-health-topics/amalgamwaste- best-management (Erişim Tarihi: Ekim 2014)
  33. International Organization for Standardization. ISO No. 11143—2008, Dentistry— Amalgam Separators. Geneva: ISO.
  34. http://www.fdiworldental.org/media/54670/minamata-convention_ fdi-guidelines-forsuccessful-implementation.pdf (Erişim Tarihi: Kasım 2014).
  35. Dürer S. T, Ağzımızdaki Haberci, Caretta Yayıncılık, 2017 İstanbul.
  36. https://iaomt.org/resources/safe-removal-amalgam-fillings/

Bunlar da İlginizi Çekebilir

Protez

Diş Protezleri

Şayet diş eksiği çok fazlaysa ve hastaya sistemik hastalıklar veya aşırı kemik kaybı gibi sorunlar d

Devamını Okuyun

Kron-Köprü

Kron-Köprü

Çürük kırık veya başka bir nedenle aşırı madde kaybı olan dişlerin küçültülüp kaplanması işlemidir.&

Devamını Okuyun

Cene-Eklemi-Hastaliklari

Çene Eklemi Hastalıkları

Çene Eklemi Hastalıkları, Günlük hayatımızda defalarca farkında olmadan yutkunma, çiğneme, konuşma f

Devamını Okuyun